Wabi kusa

Dit artikel gaat over wabi kusa (佗草) , de oorsprong, de ontwikkeling, het gebruik en de opkweek hiervan.

De naam wabi kusa bestaat nog niet zo lang en het is feitelijk een handelsnaam bedacht door Takashi Amano. Voorheen bestond die term nog niet, maar het gebruik van moerasplantjes (aquariumplanten) werd al veel eerder toegepast.
Het is namelijk een onderdeel van Shita-kusa.

Een shita-kusa is een feitelijk een verzamelnaam van verschillende soorten bloemen- of plantenstukjes (eenvoudig uitgedrukt) en shita-kusa kun je vertalen als 'secundair gras'. De essentie van deze naam is een aanduiding van de standplaats waar een shita-kusa word neergezet. Dit is voornamelijk als secundair onderdeel van een bonsai opstelling. De bonsai is de primaire aandachtstrekker en de shita kusa neemt de secundaire plaats in, als een accent stukje.
Is de natuurlijke vindplaats van de bonsai een berglandschap dan zal de shita-kusa opgebouwd zijn met planten, rotsjes, en decoratie uit diezelfde omgeving. Er word vaak een natuurlijke habitat nagemaakt. Een shita kusa kun je ook weer onderverdelen in meerder afsplitsingen zoals de Kusamono. Dit is hetzelfde als een Shita-kusa, alleen de manier van presenteren is anders: ditmaal is het een groeivorm op zichzelf en maakt het geen onderdeel uit van een geheel. Een kokedama is weer een variant hierop. Deze hebben als kenmerk een mosbal als basis te hebben.

Dus de betekenis van Shita kusa (lett 'undergrass') is ondergeschikt aan het hoofd item.
Niet alleen bij bonsai. Ook worden shita-kusa geplaats bij beelden, een scroll, een fotolijst, in een Japanse tokonama of iets dergelijks. Ze hebben ten doel om het seizoen te reflecteren en/of om de oorsprong van de bonsai te accentueren. Ze zijn opgebouwd uit wilde bloemen, mossen, grassen, moerasplanten, bamboe en soms zelfs uit paddenstoelen.

Er zijn 3 stijlen van presenteren:
1. in een schaal of bak
2. op een rots of stuk hout
3. op een mos bal - dit is bekent onder de naam Kokedama en kan gezien worden als de voorloper van een wabi kusa

De wabi kusa is in principe een evolutie van Shitakusa: de Kusamono en de Kokedama. Niet de symboliek is belangrijk, maar juist de groeivorm met behulp van water, waterplanten, moerasplanten en daarbij de manier van opkweken en presenteren. De man die het naamsbekendheid heeft gegeven was Takashi Amano.

Amano zocht al geruime tijd naar een manier om op een zo'n efficiënt en probleemloos aquariumplanten te kweken. Zonder last te hebben van alg, opstartproblemen en beschadigingen tijdens het beplanten.
Hij vond als snel de oplossing in een vorm van kokedama: het opkweken van van aquariumplanten met als basis een substraatbal omringt door mos. Een substraatvorm om de planten te voorzien van voeding en mos om het water zo lang mogelijk vast te houden.
De resultaten van diverse testen waren dan ook zeer bevredigend.

Totdat men ging proberen om deze te gebruiken in het aquarium...
Er deden zich 2 problemen voor: het mos ging afsterven en tot ontsteltenis begonnen de meeste wabi-kusa te drijven...

Dit werd opgelost om de kokedama gedeeltelijk te vullen met steentjes. Ook het mos werd weggelaten omdat het in de praktijk geen toegvoegde waarde had. In de opkweekfase bleek dat de soil te nat bleef waardoor deze uit elkaar begon te vallen en veroorzaakte in het aquarium een grote modderige bende. Dus uiteindelijk was er visueel niets meer van de kokedama overgebleven.
En toch moest het van Takashi Amano op een meer efficiëntere manier. Hij ging opzoek naar een betere grondsoort voor de wabi kusa en ontwikkelde een speciale grondsoort die vandaag de dag erg bekent is in het moderne aquascaping: de aquasoil.

Je ziet ook heel vaak, in zijn video's, dat er wabi kusa worden geplaatst in zijn aquascapes. Het zijn altijd mooi volgroeide 'pads' die zorgvuldig zijn opgekweekt in daarvoor speciaal ontwikkelde groeisystemen. Moderne tuinbouw kassen met klimaatcontrole, de juiste luchtvochtigheid en het zgn. Eb en Vloed bewateringsysteem.

Voor Amano, als professional aquascaper zijnde, was dit een perfect middel om in een kort tijdsbestek een prachtige aquascape op te bouwen. Ideaal voor showbakken, voor tentoonstellingen, voor winkels of ergens waar er in relatief kort tijdsbestek een aquarium moest worden afgeleverd.
En allerbelangrijkste voordelen van deze wabi kusa zijn de superieure kwaliteit van de planten, geen opstartproblemen met algen en direct een perfecte manier om een aquascape vol te zetten met 'pads' van planten die een sterk wortelgestel hebben ontwikkeld.

De consument bleek erg geïnteresseerd in deze vorm van opkweken. Ze zagen immers direct de prachtige resultaten van het gebruik van wabikusa in een aquascape. En zo lanceerde Amano een nieuwe productielijn en gaf het, de nu wereldbekende naam, Wabi kusa.

Tegenwoordig kun je in veel aquarium winkels de zgn. 'wabi kusa pads' aanschaffen. En deze dienen als een goede basis om je eigen stekjes in te beplanten, en deze zijn ideaal om een wabi kusa te maken die je in de huiskamer kan zetten.
Als je deze wilt gebruiken voor in je aquarium ga je bedrogen uitkomen. Want deze 'voor gefabriceerde' pads zijn veelal omringt met gedroogd spagnum mos! En dit is totaal ongeschikt om in een scape te plaatsen. Spagnum mos gaat op ten duur dood omdat het geen aquarium mos is en het gaat liggen rotten in je bak. De originele wabi kusa zijn niet omringt met mos en bestaat enkel en alleen uit soil!

Rest mij nog te vermelden dat ik beroepsmatig verbonden met de tuinbouw. Zo heb ik deze informatie direct van een stagiair die op 1 van de kwekerijen van ADA heeft stage gelopen. Dus als je in de toekomst weer een artikel tegen komt over het maken van een wabi kusa weet je nu precies wat er word bedoeld. En wat niet...