Aquariumplanten, moersplanten en waterplanten

Moerasplant versus onderwaterplant.

Ik bemerk dat er toch veel onduidelijk bestaat over het verschil tussen moerasplanten en onderwaterplanten. (beide zijn geschikt voor een aquarium; dus noemen we het aquariumplanten)

Allereerst is het een halve waarheid dat moerasplanten hun voeding zouden opnemen via de wortels en onderwaterplanten dat via het blad zouden doen. Zo zwart/wit is het allemaal niet. Daar kom ik straks uitgebreider op terug. Deze verwarring ontstaat vanuit het feit dat (bijna alle) planten die wij gebruiken zich kunnen aanpassen aan een leven zowel boven als onder water.
Hieronder een afbeelding van een Rotala indica die bij elk tuincentrum wel te verkrijgen is. Deze rotala is in haar bovenwatervorm en dat noemen we een moerasplant. De foto ernaast is van dezelfde Rotala, alleen zijn de bladeren nu volledig aangepast aan een leven onderwater en noemen we het een aquariumplant. Maar géén waterplant...

99% van alle planten die wij gebruiken gewoon boven water geteeld op de kwekerij.
Die plantjes staan met hun wortels in steenwol of kunnen zelfs gewoon in de (pot)grond staan. Plantjes in steenwol staan altijd in een tray (kunststof) en plantjes in de potgrond staan in de regel in een tempex (piepschuim) bak. Dan heb je ook nog plantjes die staan op een gelbase en komen uit een laboratorium. Dit zijn de In-Vitro plantjes. Alle drie hebben ze met elkaar gemeen dat ze boven water worden gekweekt.
Er zijn natuurlijk ook soorten die onderwater worden gekweekt. Maar deze zijn sterk in de minderheid. Daarbij worden veel submersde planten geïmporteerd worden vanuit het buitenland. Vooral Rotala soorten.

Echte waterplanten zijn er niet zoveel. Zo'n kleine 20 soorten (exclusief variaties) zijn er maar beschikbaar voor onze bakken.
Op sommige kwekerijen waar ikzelf vaak kom zijn er zo'n 250 soorten aquariumplanten beschikbaar. En dan heb ik het uitgebreide sortiment rotala soorten en de mossen nog niet eens meegerekend. Op die kwekerij nemen planten allemaal hun voeding op via het water (wortelbemesting). Het komt niet vaak voor dat plantjes hun voeding krijgen aangeboden via besproeiing (bladbemesting).
Ze staan in zeer gunstige omstandigheden wat betreft voeding, temperatuur en licht. Dus de kwaliteit die bij de kweker vandaan komt in in de regel zeer goed.

Als de plant is volgroeit word deze bijna altijd verkocht in haar bovenwatervorm om vervolgens bij de aquariumwinkel onder water te worden gezet, of op bestelling thuis bij de consument afgeleverd. Een klein gedeelte van de planten worden in de kwekerij individueel in een stevige transparante kunststof zakjes verpakt, gevuld met voedingsrijk water, en te koop aangeboden. Deze 'blisterverpakking' is een 'ademende' kunststof verpakking die, bij een verkooppunt, netjes aan een rekje kan worden opgehangen.
Er bestaan zelf koelvitrines waar de plant in hun 'onderwatervorm' verpakt zit een een kunststof verpakking, en die letterlijk en figuurlijk in een koeling hangen.
Momenteel zie je ook planten die zijn opgekweekt in een kokos potje. Het voordeel is (kan zijn) dat je het gehele potje in de bodem kan plaatsen. Bij planten die in de steen- of glaswol staan mag dit eerst worden verwijderd.

Je kunt trouwens gerust wat steenwol aan de wortels van de plant laten zitten, dat kan zelfs voor een betere verankering in de bodem zorgen. Alle verhalen die je leest over dat dit slecht zou zijn voor de ontwikkeling van de plant en dat het zou gaan rotten zijn berust allemaal op een misverstand. het kan wel een probleem opleveren voor vissen omdat deze kleine stukjes steenwol kunnen aanzien voor voedsel.

Emersde plantjes in een blister

opgekweekt in glas- of steenwol

opgekweekt in een kokos potje

Moerasplant versus onderwaterplant: voedingsopname

Ik lees vaak dat er bij moerasplanten een voedingscapsule geplaatst zou moeten worden omdat deze de voeding alleen via de wortels zou opnemen. En dat alleen 'echte' waterplanten hun voeding via het blad zou opnemen. Deze beweringen zijn feitelijk niet correct, dus lijkt het mij zinvol om hier wat dieper op de materie in te gaan.

Als de plant is getransformeerd van een emersde naar een submersde vorm is het nog steeds een moerasplant. Want ik heb net beschreven dat een aquariumplant zowel een moerasplant als een 'echte' onderwaterplant kan zijn.
We kunnen het nog verder opsplitsen in hydrofyten (niet in de bodem wortelend) en helofyten (wel in de bodem wortelend) Hydrofyten leven alleen onderwater en nemen voeding op via het blad en helofyten kunnen zowel boven als onderwater groeien en nemen voeding op via zowel de wortels als via de bladeren.

Dat moerasplanten hun voedingsstoffen primair via de wortels opnemen is niet waar (..!)
Het maakt voor de plant helemaal niets uit waar die het voedsel vandaan haalt. Planten zijn enorm flexibel wat betreft opname van voeding. Sommige planten hebben wel een voorkeur, maar het is allemaal niet zo zwart/wit.
Als je een goede bemesting gebruikt via de waterkolom (bv EI) dan kan de plant voldoende voedingsstoffen opnemen om probleemloos te groeien. En dan worden ze in vergelijking net zo mooi dan als de plant zijn voeding via een voedingsbolletje zou krijgen.
Natuurlijk. Het heeft uiteraard niet zoveel zin om met 5 Echinodorus in een bak van 500 liter met en grind of zandbodem een waterkolombemesting te gebruiken. In zulke gevallen is bemesting met een voedingscapsule oid een veel slimmere oplossing.

Maar eigenlijk zouden alle manieren van bemesting in onze bakken voor elke plant (emersed of submersed) "op basis van een combinatie van waterkolomdosering en bodembemesting" moeten zijn.

De reden hiervoor is dat planten hun voedingsstoffen opnemen in hun ionvorm. Dus voedingsstoffen die opgelost zijn in het water. Deze opname kan zowel via de wortels als via de bladeren gebeuren.

Planten die wij gebruiken in onze bakken gaan definiëren in de termen "wortel opname" of "blad opname" zijn daarom eigenlijk onjuist, net zoals dat moerasplanten alleen een bodembemesting moeten hebben. Deze termen worden meestal gebruikt om aan te geven wat de plant als voorkeur doet in het aquarium. Maar een voorkeur is nog steeds geen vereiste. En zelfs originele waterplanten kunnen voeding opnemen via hun wortels als het niet beschikbaar is in het water zelf.Crypto's zijn meestal gedefinieerde "wortel opnemers", dus ze zullen een sterke opname door hun wortels hebben, gelegen in de onderste laag. Maar wat mensen niet realiseren is dat voedingsstoffen in de bodem nog steeds in de waterkolom terecht komen om vervolgens ook door het blad te worden opgenomen.

Hierboven een voorbeeld van een scape met uitsluitend gravel zonder enige vorm van bodembemesting. Geen capsules, geen voedingsbolletjes, geen lateriet en geen ander vormen van bodem voeding. De bak draait volledig 100% op waterkolombemesting dmv de Estimative Index! En het zijn toch echt allemaal moerasplanten...

Doseer je via de waterkolom, dan doseer je ook automatisch de bodem, omdat water altijd door de bodem (moet) kunnen circuleren. Dit is een groot voordeel bij het gebruik van een aquasoil. (zo niet, dan heb je altijd last van problemen - bijv. als de korrelgrootte te klein is in de onderste laag. Meestal het geval bij zand of fijne grindbodems. Dit is ook de voornaamste reden dat met name beginners meer problemen met planten krijgen dan dat als ze een soil zouden gebruiken.) Het gebruik van worteltabs of voedingscapsules betekent nog steeds dat voedingsstoffen oplossen in water. De concentratie zal gewoonlijk hoger zijn rond de worteltabs, maar eigenlijk doseer je ook de waterkolom omdat voedingsstoffen door de circulatie door de bak heen getransporteerd worden en daarmee krijg je automatisch een lichte waterkolombemesting. Dus kan de plant de voeding, die uit de bodem omhoog diffundeert, uiteindelijk ook opnemen via het blad.
Het zijn geen grote hoeveelheden, maar zeker als je gebruikt maakt van een lean dose kan dit degelijk een verschil maken.

Ijzer en moerasplanten?
Ik lees vaak de opmerking dat 'typische moerasplanten' extra ijzer nodig zouden hebben. En helaas, ook dat is weer (1 van de velen) mythes die rond circuleren.
Bij navraag bij professionele aquariumplanten kwekerijen met ruime ervaring met het kweken van Cryptocoryne in een aquarium vertellen dat deze planten nooit een extra dosering van Fe nodig hebben. Zoals soort variëteiten in Crypts; Wendtii, Parva Usteriana, Willissii etc. Voor Parva kan het wel de groeisnelheid vergroten door het plaatsen van voedingscapsules. (maar het blijft nog steeds een langzaam groeier!).

Op kwekerijen heeft men test gedaan met Crypto's en werden allemaal aan voeding voorzien met waterkolombemesting (hydrobemesting). Daar gebruikte ze de targets die gelijk zijn als die van de Estimated Index. En daarmee is Fe eigenlijk altijd voldoende beschikbaar, mochten soorten zoals Crypto's meer nodig hebben dan andere planten.

Er is dus geen aantoonbaar bewijs gevonden, en kan dus niet definitief worden gezegd dat Cryptocorynes meer of minder nodig Fe nodig hebben. Wanneer men exact doseert zoals bij alle andere planten krijg je bij deze zgn. wortelopnemers geen tekortkomingen. Conclusie is wel dat bij het gebruik van de EI er altijd meer voeding aanwezig is dan nodig. Daarom is er altijd genoeg, zelfs voor planten waarvan we denken dat deze misschien wat extra nodig kunnen hebben. Daarmee berust hier het aanbieden van extra Fe omdat de plant hierom zou vragen op een misverstand.
Dit geld trouwens voor alle plantenen de relatie met Fe; het is niet nodig om meer ijzer te doseren voor een rode kleur dan als voor een groene kleur... Als micro en macro goed zijn uitgebalanceerd, of voldoende aanwezig èn beschikbaar zijn voor de plant, heef deze géén extra ijzer nodig.

Dan lees je ook de opmerkingen dat men bij extra toevoeging van Fe plots wèl betere kwaliteit planten heeft gekregen. Dat heeft niet meer te maken met de hoeveelheid FE die je toevoegd. Meestal ligt het probleem bij verkeerde chelaten die zorg moeten dragen om het ijzer in zijn beschikbare vorm te houden. Zodat planten het ijzer kunnen opnemen. Ik snap nog steeds niet waarom ze voor Fe altijd EDTA chelaten gebruiken. Van alle synthetische chelaten is deze het meest toxic en is het minste effectief. En daarbij ook nog eens voor een hele korte tijd werkzaam.

Emersde plantjes in een tempex tray
wat gevuld is met met potgrond

een kwekerij van ADA vol met wabi kusa

plantjes in een plastic tunnel speciaal voor hogere luchtvochtigheid bij de opstart

Lateriet?
Vroeger maakte men altijd gebruik van zand met daaronder een laag met lateriet. Deze grondsoort heeft goede CEC eigenschappen en is rijk aan ijzer. Zeker in de combinatie met een zandbodem werkt dit effectief omdat door het gebruik van zand relatief erg weinig zuurstof in de bodem aanwezig is. Maar juist het voordeel van een zuurstofloze omgeving is dat Fe3+ via de natuurlijke weg worden omgezet naar Fe2+
Daarom word er met de combinatie zand en latetriet erg goede resultaten geboekt.

Met onze huidige poreuze bodems, zoals soils en alle additieven die we eronder plaatsen hebben we altijd veel zuurstof, vandaar dat we altijd Fe icm een chelaat moeten aanbieden. Maar je moet het niet gaan gebruiken icm een 'open bodem' zoals een aquasoil.

bron: MDick, teeltmanager, TropicaPlants

The Small Planted Tank